TRANSPLANTOLOGIA – DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ
Transplantacja, inaczej przeszczepienie, to zabieg polegający na pobraniu narządu, tkanki lub komórek od dawcy i wszczepieniu go do organizmu biorcy. To metoda, która ratuje życie osób ze skrajną niewydolnością narządów. Lekarze przeszczepiają w Polsce zarówno narządy od dawców zmarłych, jak i od dawców żywych.
O tym, czym jest i czemu służy transplantacja narządów opowiada prof. Roman Danielewicz – przewodniczący Krajowej Rady Transplantacyjnej.
Od dawców zmarłych przeszczepia się: serce, płuca, wątrobę, nerki, trzustkę i jelito. Transplantolodzy wykonują także jednoczesne transplantacje więcej niż jednego narządu. Najczęściej to jednoczasowa transplantacja nerki i trzustki u pacjentów z cukrzycą. W przypadku niektórych chorób np. amyloidozy, konieczna może być transplantacja serca i wątroby, w przypadku mukowiscydozy – płuc i wątroby. Transplantolodzy przeszczepiają także jednocześnie płuco i serce, nerkę i serce, nerkę i płuco, nerkę i wątrobę. Od zmarłych dawców przeszczepia się także kończyny górne oraz rogówki, jak również pobiera się przeszczepy skóry, chrząstki, ścięgien czy kości wykorzystywane w ortopedii, czy chirurgii.
O swojej historii walki z chorobą i życia z nowym narządem opowiada Rafał.
Od żywych dawców przeszczepia się w Polsce nerki i fragmenty wątroby. Żywymi dawcami mogą być krewni w linii prostej (rodzice – dzieci – dziadkowie), rodzeństwo, osoby przysposobione (adoptowane) lub małżonkowie (mówimy tu o pokrewieństwie genetycznym lub prawnym). Ponadto dawcami mogą być osoby spokrewnione emocjonalnie, jeżeli ich decyzję o donacji uzasadniają szczególne względy osobiste (np. partnerzy czy przyjaciele biorcy). W tym drugim przypadku niezbędne jest uzyskanie pozytywnej opinii Komisji Etycznej przy Krajowej Radzie Transplantacyjnej i następnie zgody Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dawcy. Przeszczepienie nerki od dawcy żywego daje lepsze efekty, niż transplantacja od zmarłego dawcy. Przeszczepienie od żywego dawcy daje wyjątkową możliwość wyboru czasu przeszczepienia, czasem nawet jeszcze przed rozpoczęciem dializ. Jeżeli dawcą jest najbliższy krewny, to zgodność genetyczna pomiędzy dawcą i biorcą jest zazwyczaj wysoka. Bardzo ważne jest również to, że od chwili pobrania do przeszczepienia upływa co najwyżej kilka godzin, co ma istotny wpływ na jakość przeszczepionego narządu i zapewnia dobry wynik odległy – lepszy, niż w przypadku nerki pobranej od dawcy zmarłego.
Posłuchajcie historii dawcy i biorcy rodzinnego. Magdy i Mirka oraz Klaudii i Czarka.
Mimo, że prawo w Polsce pozwala pobrać narządy od zmarłego, który za życia nie wyraził sprzeciwu, lekarze zawsze rozmawiają z rodziną zmarłego i pytają, czy za życia nie wyraził on takiego sprzeciwu ustnie. Często rodzina nie wie, jaka jest wola zmarłej bliskiej osoby, bo nigdy nie było rozmów na ten temat. Dlatego tak pomocne jest świadectwo woli – deklaracja chęci oddania narządów po śmierci noszona w portfelu, która pomaga rodzinie zmarłego oraz lekarzom w uszanowaniu jego woli, zaakceptowaniu decyzji i tym samym pomocy osobie, która czeka na drugie życie. Porozmawiajmy z naszymi bliskimi o tym, że nosimy przy sobie świadectwo woli – to bardzo ważne. Jeśli jesteś osobą pełnoletnią, nie musisz nigdzie zgłaszać, że chcesz po śmierci przekazać swoje narządy oczekującym na przeszczep. Przed pobraniem narządów od osoby małoletniej lekarze pytają o decyzję rodziców lub opiekunów prawnych. Mogą oni wyrazić sprzeciw za życia dziecka.
Jeżeli osoba nie chce, by po śmierci jej narządy były przeszczepiane innym, ma w Polsce prawo sprzeciwu. W takim przypadku musi zgłosić swoją decyzję w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów pobierając oświadczenie ze strony poltransplant.org.pl, wypełniając je i wysyłając w formie pisemnej na adres Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant. Można także nosić w portfelu własnoręcznie podpisane oświadczenie sprzeciwu. Osoba małoletnia powyżej szesnastego roku życia może samodzielnie zgłosić sprzeciw i w takim przypadku nie można pobrać jej narządów.
Rok 2024 był kolejnym rekordowym w polskiej transplantologii. Przeszczepiono łącznie od dawców zmarłych i żyjących 2258 narządów – najwięcej w historii. Polska transplantologia osiągnęła także historyczny wynik przeszczepień od osób żyjących – 106, w tym 82 nerki i 24 fragmenty wątrób. Przeszczepiono rekordowe 202 serca, 147 płuc i 615 wątrób. Nie można jednak zapominać, że ponad 1700 osób zgodnie z Krajową Listą Oczekujących oczekuje na przeszczepienie.
Dlatego potrzebna jest ciągła edukacja i takim działaniem edukacyjnym jest Bieg po Nowe Życie – inicjatywa społeczna, która buduje społeczne poparcie dla transplantacji, upowszechnia świadectwa woli i świadome dawstwo narządów. Ideę promują aktorzy, muzycy, artyści, sportowcy, przedstawiciele nauki i mediów, którzy dwa razy w roku spotykają się w marszu nordic walking z osobami, które żyją dzieci transplantacji narządów. Czternaście razy wydarzenie gościło w Wiśle, jedenastokrotnie Bieg po Nowe Życie odwiedził Warszawę, jedna edycja odbyła się w formule online. W 2024 roku uczestników wydarzenia po raz pierwszy gościł Gdańsk. Współtwórcą i ambasadorem wydarzenia jest Przemysław Saleta, który 18 lat temu oddał nerkę swojej córce Nicole, jego historię możecie posłuchać tu:
Bieg po Nowe Życie to przede wszystkim osoby po przeszczepieniach, które pokazują ludziom zdrowym, że po transplantacji można wrócić do normalnego życia i sprawności fizycznej. Ich wzruszające i niekiedy dramatyczne historie budują przekaz Biegu po Nowe Życie – wydarzenia, w którym od 2011 wzięło udział ponad 5800 osób, ponad 350 gwiazd ze świata filmu, teatru, telewizji, sportu, muzyki i mediów oraz 160 autorytetów medycyny transplantacyjnej i dziedzin pokrewnych i ponad 375 osób po przeszczepieniu. Na starcie Biegu po Nowe Życie od 2011 roku stanęło 1686 trzyosobowych /od 22. edycji czteroosobowych/ sztafet. 118 mediów wystawiło w wydarzeniu swoje drużyny. Do Biegu po Nowe Życie dołączyło także 38 instytucji kultury, związków sportowych, szkół wyższych, fundacji i stowarzyszeń oraz młodzież ze szkół ponadpodstawowych Śląska, Warszawy i Gdańska.
Dzięki zasięgowi i przesłaniu Bieg po Nowe Życie wpisał się na listę najważniejszych polskich kampanii społecznych.
Co robi dla donacji i transplantacji Bieg po Nowe Życie – popatrzcie
I jeszcze dwie wzruszające historie – Magdy i Tomka:
