Kilka dni temu minęło dokładnie 30 lat od pierwszej udanej transplantacji wątroby w Polsce. Wykonał ją 1 marca 1990 roku zespół Kliniki Chirurgii w Instytucie „Pomniku – Centrum Zdrowia Dziecka”. pod kierunkiem prof. Piotra Kalicińskiego we współpracy z prof. Rudolfem Pichlmayrem z Hannoveru. W 2019 roku przeszczepiono w naszym kraju od zmarłych dawców 330 tych narządów. Odbyło się również 21 przeszczepień części wątroby od żywych dawców.
W krajach wysokorozwiniętych jedną z najczęstszych przyczyn ostrej niewydolności tego narządu jest przedawkowanie paracetamolu, popularnego leku bez recepty dostępnego w sklepach i na stacjach benzynowych. Mowa o wątrobie.
O ile większość z nas ma świadomość, że niewydolność serca czy nerek to bardzo poważny problem zdrowotny, to chorób wątroby aż tak bardzo się nie boimy. Tymczasem wątroba to narząd, którego nie da się zastąpić, nie wymyślono dotąd żadnego urządzenia wspomagającego jego działanie.
Pierwsza próba przeszczepienia wątroby u człowieka odbyła się 1 marca 1963 roku w Colorado General Hospital. Biorcą było trzyletnie dziecko, umierało z powodu niedrożności przewodu żółciowego. Zabiegu podjął się Thomas E. Starzl, chirurg, który wcześniej przeszczepiał nerki. Ciężko chory maluch otrzymał wątrobę dziewczynki, która zmarła w czasie operacji guza mózgu. Zabieg się udał, udało się połączyć wszystkie naczynia, ale dziecko zmarło jeszcze ma stole operacyjnym, wykrwawiło się, zawiódł mechanizm krzepnięcia krwi. Kilka kolejnych zabiegów także się nie udało. Ale 29-letnia Jeanine Goodfellow, której własna wątroba była tak powiększona, że ważyła około dziewięciu kilogramów, przeżyła trzy tygodnie i mogła wstać z łóżka. Zabił ją kryzys odrzuceniowy. Na froncie przeszczepów wątroby na kilka lat zapanowała cisza.
Jednym z pierwszych pacjentów, o którym zrobiło się głośno, był Thomas B. Gorence. Miał 16 lat, gdy dostał się do Akademii Wojskowej w Manilus w stanie Nowy Jork. W lutym 1968 roku w czasie gry w koszykówkę jeden z kolegów przypadkowo uderzył go łokciem w okolicę wątroby. Tommy upadł na ziemię zwijając się z bólu. Zawieziono go do szpitala uniwersyteckiego w Syracuse. Podczas operacji okazało się, w wątrobie chłopaka jest ogromny guz, którego nie da się usunąć. 17 czerwca Francis D. Moor przeszczepił mu wątrobę w Peter Bent Brigham Hospital w Bostonie. Stan chłopca po zabiegu bardzo szybko się poprawiał, potem jednak przyszedł kryzys, 31 lipca Tommy zmarł.
Z przeszczepioną wątrobą skończył medycynę
Już od lat transplantacja wątroby to uznana metoda leczenia schyłkowej niewydolności tego narządu. Jednym z bohaterów Igrzysk Olimpijskich w Salt Lake City w 2002 roku był Christopher Jeffries “Chris” Klug, Amerykanin, który zdobył brązowy medal w snowboardzie. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie to, że mężczyzna zaledwie 17 miesięcy wcześniej przeszedł transplantację wątroby.
W Polsce początki transplantologii wątroby to 1987, wtedy zespół pod kierunkiem prof. Stanisława Zielińskiego z Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej AM w Szczecinie dokonał pierwszego przeszczepu tego narządu, niestety zabieg się nie udał. Trzy lata później profesor Piotr Kaliciński w Centrum Zdrowia dziecka wykonał pierwszy udany przeszczep tego narządu w Polsce.
Dzisiaj transplantacja wątroby to uznana metoda leczenia schyłkowej niewydolności tego narządu.
Studia na wydziale lekarskim to wielkie wyzwanie także dla zupełnie zdrowych osób. 28-letni Artur Zychowicz z Chmielnika skończył je, mimo że na pierwszym roku przeszedł przeszczep wątroby. Pan Artur mówi, że choroba towarzyszyła mu od dziecka. Z niewiadomych powodów jego organizm zaczął wytwarzać przeciwciała, które zaczęły niszczyć wątrobę doprowadzając do jej marskości i niewydolności. Brał leki immunosupresyjne obniżające odporność. – Już od dziecka wiedziałem, że wcześniej czy później potrzebny będzie przeszczep wątroby. Bałem się. Zawsze byłem aktywny, uprawiałem sport, zastanawiałem się, czy po operacji nie będę musiał zrezygnować z aktywności, że moje życie będzie pełne ograniczeń – wspomina.
To właśnie własna choroba sprawiła, że zainteresował się medycyną. Przeszczep odbył się w 2011 roku, dawcą był młody mężczyzna, który zginął w wypadku.
Agnieszka Miczyńska nawet nie wiedziała, że lekarze walczą o jej życie. Była nieprzytomna. Zapadłam w śpiączkę. Powodem okazała się marskość wątroby wywołana chorobą genetyczną. Została przewieziona z Gniezna do Warszawy i skierowana na przeszczep wątroby w trybie pilnym – opowiada. Miała wtedy 26 lat i 4,5 letniego synka. Dawca znalazł się w ciągu 5 dni.
Agnieszka Miczyńska
Krzysztof „Jary” Jaryczewski, wokalista „Oddziału Zamkniętego”, dostał nowe życie dzięki przeszczepowi wątroby w Klinice Hepatologii, Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Tak jak przed laty Thomas B. Gorence cierpiał na nowotwór wątroby.
Przyczyną skrajnej niewydolności wątroby może być m.in. np. marskość wątroby na tle zakażenia HBV, HCV, choroby metaboliczne, autoimmunologiczne (PSC, AIH), guzy. Nie zawsze przyczyną jest długa choroba, zdarzają się także nagłe sytuacje, takie jak zatrucie wspomnianym paracetamolem czy muchomorem sromotnikowym zielonym. W 2010 roku głośna była historia Tomka, .sześciolatka, który zatruł się właśnie tym groźnym muchomorem. Chłopiec przeszedł dwa przeszczepy wątroby.
Wątrobę można przeszczepić od żywego dawcy
– Leczenie dzieci z niewydolnością wątroby stwarza wiele unikatowych problemów. Jednym z nich jest fakt, iż ponad połowa pacjentów pediatrycznych kwalifikowanych do transplantacji wątroby nie przekracza 5. r.ż., a większość z nich dodatkowo wykazuje znaczne opóźnienie rozwoju fizycznego, a ich masa ciała jest mniejsza niż 15 kg. Dla tej grupy potencjalnych biorców przeszczepu brakuje i zawsze będzie brakować odpowiedniej liczby zmarłych dawców o podobnej masie ciała (…) – pisał jeszcze w 2000 roku w „Służbie Zdrowia” profesor Kaliciński.
Dla dzieci szansą jest transplantacja fragmentu wątroby od kogoś bliskiego. W taki sposób swojemu synowi Jeremiaszowi pomógł znany aktor Jarosław Jakimowicz. Maluch urodził się z niedrożnością dróg żółciowych. – Urodziło mi się dziecko, już od drugiego tygodnia jego życia słyszałem, że umiera – wspomina aktor. Zdecydował się oddać fragment swojej wątroby Jeremiaszowi. Chłopiec rozwija się tak, jak jego rówieśnicy. – Przeszczep wątroby od żywego dawcy oferuje wiele korzyści w porównaniu z przeszczepem od dawcy zmarłego – w tym lepsze trzyletnie wskaźniki przeżycia pacjentów i niższe koszty – dowodzą wyniki badań opublikowanych w 2019 roku przez naukowców z University Pittsburgh School of Medicine oraz UPMC Thomas E. Starzl Transplantation Institute.
_______________________________________________________________________________________________________
Kilka dni temu minęło dokładnie 30 lat od pierwszej udanej transplantacji wątroby w Polsce. Wykonał ją 1 marca 1990 roku zespół Kliniki Chirurgii w Instytucie „Pomniku – Centrum Zdrowia Dziecka”. pod kierunkiem prof. Piotra Kalicińskiego we współpracy z prof. Rudolfem Pichlmayrem z Hannoveru. Pierwszy pacjent, który otrzymał nową wątrobę przeżył pół roku od zabiegu, drugi biorca, u którego przeszczepienie odbyło się 2 marca 1990 roku żyje do dziś i jest najdłużej żyjącym biorcą przeszczepu wątroby w Polsce. W 2019 roku przeszczepiono w naszym kraju od zmarłych dawców 330 tych narządów. Odbyło się również 21 przeszczepień części wątroby od żywych dawców.
Jak długo żyją pacjenci z przeszczepioną wątrobą? Czy tak jak w przypadku transplantacji nerek zdarza, się konieczne jest drugie, trzecie przeszczepienie?
Prof. dr hab. n. med. Piotr Kaliciński, kierownik Kliniki Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”: – Najdłużej żyjący w Polsce pacjent żyje 30 lat z przeszczepioną wątrobą. To właśnie nasz drugi biorca przeszczepu wątroby, operowany przez nas 2 marca 1990 roku. Przeszczepiona wątroba funkcjonuje zwykle dłużej niż np. w przypadku nerki, retransplantacje konieczne bywają u ok. 10-15 proc. pacjentów, a czas przeżycia przeszczepu jest w zasadzie nieograniczony.
W CZD wykonuje się także rodzinne przeszczepienia wątroby, od żywych dawców. Dlaczego takie zabiegi ratują przede wszystkim dzieci? Czy możliwe jest przeszczepienie płata wątroby dorosłej osobie?
– Taka operacja jest możliwa, na świecie jest wykonywana często, ale podczas pobierania fragmentu wątroby dla dorosłego biorcy ryzyko dla dawcy jest większe, niż w przypadku biorcy pediatrycznego, dla którego pobierany jest zwykle lewy płat a nawet jego część tylko. Dlatego w Polsce takie przeszczepienia wykonał zespół Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacji Wątroby WUM, żyje kilku pacjentów, którzy otrzymali fragment wątroby od żywego dawcy jako osoby dorosłe. W CZD wykonywaliśmy taki przeszczep rodzinny u 16-latki, niemalże dorosłej osoby.
Jakie są najczęstsze wskazania do transplantacji wątroby?
– Wskazaniem do transplantacji jest skrajna niewydolność tego narządu. Przyczyny mogą być różne, inne u dzieci, inne u dorosłych. W przypadku dzieci przyczyną niewydolności najczęściej są m.in. wady wrodzone dróg żółciowych, zatrucia, wrodzone choroby metaboliczne, zakażania.
Który moment operacji jest najtrudniejszy?
– Każda operacja ma swoje trudne momenty, to zależy od konkretnego pacjenta, od jego przeszłości medycznej, chorób, przebytych wcześniej operacji. W przypadku np. dziecka, które ma za sobą zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej trudnym momentem może być usunięcie starej wątroby, to ze względu na istniejące zrosty, innym trudnym momentem bywa reperfuzja przeszczepu.
W CZD jako pierwsi w Polsce zastosowaliście w 2001 roku „sztuczną wątrobę”. Co to za urządzenie?
– To aparatura wspomagająca pracę wątroby, nie jest w stanie zastąpić całkowicie jego funkcji. Powinna być dostępna w każdym ośrodku wykonującym transplantacje wątroby, bo daje pacjentowi np. z ostrą niewydolnością czas, od kilkunastu godzin, czasem nawet kilka dni stanowiąc jakby pomost umożliwiający doczekanie do transplantacji wątroby.
Ważne daty z historii polskiej transplantologii:
3 grudnia 1987 rok – Szczecin – pierwszy nieudany przeszczep wątroby w Polsce
1 marca 1990 – Warszawa – pierwszy udany przeszczep wątroby w Polsce u dziecka
30 grudnia 1994 rok – Warszawa – pierwszy udany przeszczep wątroby u osoby dorosłej w Polsce
30 sierpnia 2018 – Warszawa – pierwszy udany jednoczasowy przeszczep wątroby i serca w Polsce
Zobacz ośrodki przeszczepiające wątrobę w Polsce
BYDGOSZCZ
- KLINIKA:
Klinika Chirurgii Wątroby i Chirurgii Ogólnej
Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr A. Jurasza w Bydgoszczy
ul. M. Skłodowskiej-Curie 9, 85-094 Bydgoszcz
tel. 52 585 47 30
tel./fax 52 585 40 16
email: klinchir@cm.umk.pl
Kierownik: dr hab. med. Maciej Słupski
- SZPITAL:
Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. Antoniego Jurasza w Bydgoszczy
ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9, 85-094 Bydgoszcz
tel. 52 585 48 80
fax 52 585 40 02
e-mail: sekretariat@jurasza.pl
dyrektor: mgr inż. Jacek Kryś
GDAŃSK
- KLINIKA:
Klinika Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku Centrum Medycyny Inwazyjnej
ul. Smoluchowskiego 17, 80-210 Gdańsk
tel.: 58 349 30 10
fax: 58 349 30 50
email: ichir@gumed.edu.pl
Kierownik: prof. dr hab. med. Zbigniew Śledziński
- SZPITAL:
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku
ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk
tel. 58 349 20 00
fax 58 346 11 78
Dyrektor: Jakub Kraszewski
KATOWICE
- KLINIKA:
Oddział Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej
SPSK im. A. Mielęckiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
ul. Francuska 20-24, 40-027 Katowice
tel. 32 255 50 52
fax 32 259 10 52
email: chirurgia_ogolna@spskm.katowice.pl
Kierownik: dr hab. med. Robert Król
- SZPITAL:
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Andrzeja Mielęckiego,
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
ul. Francuska 20-24, 40-027 Katowice
tel. 32 259 12 00,
fax 32 255 46 33
Dyrektor: dr med. Włodzimierz Dziubdziela
SZCZECIN
- KLINIKA:
Oddział Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, Oddział Chirurgii Naczyniowej
SP Wojewódzki Szpital Zespolony
ul. Arkońska 4, 71-455 Szczecin
tel. 91 813 94 10, 91 813 94 11
email: chirurgia.spwsz@gmail.com
Kierownik: dr med. Samir Zeair
- SZPITAL:
Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony
ul. Arkońska 4, 71-455 Szczecin
tel. 91 813 90 10, fax 91 813 90 09
email. spwsz@spwsz.szczecin.pl
Dyrektor: Małgorzata Usielska
WARSZAWA
- KLINIKA:
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby WUM
ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa
tel. 22 599 25 45, 22 599 25 46
fax 22 59915 45
email: hepaclin@wum.edu.pl
Kierownik: Prof. dr hab. med. Krzysztof Zieniewicz
- SZPITAL:
Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny
ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa
tel. 22 599 15 00 fax 22 599 15 02
Dyrektor: p.o. Piotr Nowicki
- KLINIKA:
Klinika Chirurgii Dziecięcej i Transplantacji Narządów
Instytut “Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel. 22 815 14 48, 22 815 13 60
fax 22 815 14 50
email: e.danielewska@czd.pl
Kierownik: Prof. dr hab. med. Piotr Kaliciński
- SZPITAL:
Instytut “Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel. 22 815 16 00, 22 815 19 00
email: dyrektor@czd.pl
Dyrektor: prof. dr hab. med. Małgorzata Syczewska
- KLINIKA:
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej
Instytut Transplantologii WUM
Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus
ul. Nowogrodzka 59,02-006 Warszawa
tel. 22 502 17 83, 22 502 17 84,
fax 22 502 21 55
Kierownik: dr hab. med. Maciej Kosieradzki
- SZPITAL:
Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus
ul. Lindleya 4,02-005 Warszawa
tel. 22 502-12-00, Fax 22 502-21-39
email. szpital@dzieciatkajezus.pl
Dyrektor: Prof. dr hab. med Janusz Wyzgał
WROCŁAW
- KLINIKA:
Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej, Ogólnej i Transplantacyjnej
Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego
ul. Borowska 213,50-556 Wrocław
tel. 71 733 2003,
fax 71 733 2009
email: anna.pawlaczyk@umed.wroc.pl
Kierownik: Prof. dr hab. med. Piotr Szyber
- SZPITAL:
Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego
ul. Borowska 213,50-556 Wrocław
tel. (71) 733 11 00,
fax (71) 733 11 09
sekretariat@usk.wroc.pl
Dyrektor: Piotr Pobrotyn
- KLINIKA;
Klinika Chirurgiczna
4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ
ul. Rudolfa Weigla 5, 50-981 Wrocław
tel. 261 6 60 247, fax 261 6 60 245
Kierownik: prof. dr hab. med. Dariusz Janczak
- SZPITAL:
4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SPZOZ
ul. Rudolfa Weigla 5
50-981 Wrocław
tel. 261 6 60 373 fax 261 6 60 630
e-mail: szpital@4wsk.pl
Komendant: płk lek. med. Wojciech Tański
