W 2019 roku w Polsce odbyło się 57 przeszczepień płuc. Dla porównania w 2018 roku wykonano 43 przeszczepienia płuc. Na Krajowej Liście Oczekujących na Przeszczepienie pod koniec lutego 2020 było 148 osób czekających na transplantację płuc oraz trzy osoby oczekujące na jednoczesną transplantację serca i płuc.
Męczący kaszel, świszczący oddech, duszności doprowadzające do tego, że samodzielne umycie się staje się wyczynem – życie z ciężką niewydolnością płuc jest pełne cierpień.
John Richard Russel skazany na karę dożywotniego więzienia za zabójstwo przeszedł do historii medycyny jako pierwszy pacjent, któremu przeszczepiono płuco. Operowany był 11 czerwca 1963 roku w szpitalu Univercity of Mississippi Medical Centre w Jackson. 58-letni Russel był w ciężki stanie. W przeciągu kilku miesięcy przeszedł sześć czy siedem zapaleń płuc, bardzo schudł, dokuczały mu obrzęki, męczył się z powodu duszności. Po przeprowadzeniu różnych badań lekarze stwierdzili, że jego lewe płuco praktycznie nie daje szmerów oddechowych, są w nim liczne ogniska zakażenie, natomiast prawe zniszczyła rozedma. Szybko ustalili przyczynę problemów: Russel cierpiał na raka płuc.
Uwolnić się od duszności
W tym mało wtedy znanym szpitalu w Jackson szefem oddziału chirurgii był James D. Hardy, lekarz, który od kilku lat eksperymentował z przeszczepami płuc u zwierząt. – W 1963 roku ustaliliśmy po dalszych próbach na zwierzętach i po wielu przemyśleniach, że pierwszą próbę z człowiekiem podejmiemy tylko wtedy, gdy otrzymamy pacjenta, który będzie się znajdował z całą pewnością w ostatnim stadium śmiertelnej choroby, tak aby jego życie nie uległo skróceniu, gdyby się przeszczep nie udał – wspominał po latach James D. Hardy. Innym warunkiem było, że po przeszczepie pacjent ma szansę na poprawę.Russel okazał się idealnym kandydatem. Gdy lekarz za pomocą rysunków wyjaśniał mu, jakiej operacji chce go poddać, Russel bez wahania zgodził się na nią. Zgodziłby się zresztą na wszystko, byleby uwolnić się od duszności.Dawca znalazł się 11 czerwca. Do szpitala przywieziono wtedy pacjenta z ciężkim zawałem serca, we wstrząsie. Lekarze robili co mogli, by ocalić mu życie, nie udało się. Rodzina wyraziła zgodę na pobranie narządów do przeszczepów. Russel przeżył transplantację. Zmarł 29 czerwca z powodu nie dającej się opanować niewydolności nerek. Sekcja zwłok wykazała, że przeszczepione płuco aż do jego śmierci pracowało bez zarzutu.
Transplantacja to lepsze życie
Przewlekła obturacyjna choroba płuc, nadciśnienie płucne, włóknienie płuc, MUKOWISCYDOZA – to tylko niektóre z chorób mogących doprowadzić pacjenta do takiego stanu, że niezbędny będzie przeszczep płuca albo płuc. Mimo tego z roku na rok wykonuje się ich coraz więcej. W Polsce pierwszej próby transplantacji płata płucnego POBRANEGO OD DAWCY ŻYWEGO dokonał w 1996 roku Tomasz Grodzki, wtedy jeszcze doktor, zabieg odbył się w Szczecinie, rok później profesor Marian Zembala wykonał przeszczep całych płuc w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu, chory przeżył dziewięć dni.
w 2001 roku profesor Zembala wykonał w Zabrzu pierwszy udany przeszczep serca i płuc. Pacjentem był Marek Breguła, 37-latek z Tarnowskich Gór. Miał uszkodzone serce, a jednocześnie nadciśnienie płucne. To zamykało mu drogę do przeszczepu serca, a jego stan coraz bardziej się pogarszał. By ratować mu życie, lekarze zdecydowali się na jednoczesny przeszczep serca i płuc, udało się w porę znaleźć dawcę. W październiku 2018 roku Breguła pojechał do Wrocławia, gdzie walczący o powrót do zdrowia po poważnym udarze profesor Zembala został uhonorowany tytułem doctora honoris causa tamtejszego uniwersytetu medycznego. Uratowany przed laty pacjent wręczył profesorowi bukiet kwiatów mówiąc mu, że musi wrócić do zdrowia, wzruszające zdjęcia z tej uroczystości obiegły całą Polskę.
Uszkodzone geny
Wskazań do transplantacji płuc przybywa. W przypadku niewydolności serca można np. wydłużyć leczenie farmakologiczne lub zastosować mechaniczne wspomaganie serca, w przypadku niewydolności płuc takich możliwości niestety brakuje.
27-letnia Klaudia Grajewska z Torunia dostała nowe płuca we wrześniu 2018. Zabieg przeprowadził zespół z Kliniki Chirurgii Klatki Piersiowej i Transplantacji Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.
Klaudia od urodzenia zmaga się z nieuleczalną chorobą genetyczną, mukowiscydozą. Organizm chorego wytwarza w nadmiernych ilościach śluz, co wpływa na pracę różnych organów, przede wszystkim na układ oddechowy oraz pracę przewodu pokarmowego. To, że Klaudia jest chora i jej życie będzie nieustanną walką wiadomo było zaraz po jej urodzeniu. Jej starsza siostra urodziła się za wcześniej, w ósmym miesiącu ciąży. Zmarła, gdy miała zaledwie pół roku. Leczona była na zapalenie płuc. Dopiero w czasie sekcji zwłok okazało się, że dziewczynka chorowała na mukowiscydozę. Gdy na świecie pojawiła się Klaudia, natychmiast wykonano u niej badania w kierunku tej choroby. Niestety, wykazały, że Klaudia także jest chora.
Życie pełne cierpienia
Życie z zaawansowaną mukowiscydozą jest pełne cierpienia. Gęsty śluz zapycha oskrzela, chory nieustannie kaszle, zmniejsza się wydolność płuc. – Byłam tak słaba, że bywały dni, gdy nie mogła podnieść się z łóżka wspomina, Przed przeszczepem każdy oddech był cierpieniem, wielkim wysiłkiem, wyzwaniem. Przyszedł taki kryzys, że wydawało się, że już nie wyjdzie ze szpitala. Spędziła trzy miesiące pod respiratorem. Była pewna, że to koniec, że umrze, by powstrzymać wyniszczenie organizmu zdecydowano o założeniu jej PEG-a, specjalnej dziury bezpośrednio do żołądka. Wpisano ją na listę oczekujących na przeszczep.
Klaudia nie wygrała z nieuleczalną chorobą, mukowiscydozą, latem 2019 zmagała się z odrzutem przeszczepionego narządu, ale dzięki podarowanym płucom zapisała się na kurs prawa jazdy, poszła w góry, poczuła, że oddychanie może sprawiać przyjemność. Niestety, organizm Klaudii zaczął walczyć z przeszczepionymi płucami. Jej wydolność spadła, znowu potrzebuje tlenu i inhalacji. Klaudia jest już zakwalifikowana do retransplantacji. Niedawno przeżyła ogromny kryzys, karetka przewiozła ją na oddział intensywnej terapii. Wydawało się, że dziewczyna umrze. – Myślałam, że to koniec – pisała. Klaudia czeka na telefon ze szpitala, znowu walczy o każdy dzień, o każdy oddech. Wierzy, że znajdzie się dla niej kolejny dawca.
Jeszcze niedawno nie miałaby szansy na taki zabieg w Polsce, pierwszy przeszczep płuc u chorego na mukowiscydozę wykonano w Polsce w 2011 roku, w Zabrzu. Ta choroba jest jednym ze wskazań do przeszczepu obu płuc.
Przed transplantologami jeszcze wiele wyzwań. W czerwcu 2017 roku lekarze z Kliniki Chirurgii Klatki Piersiowej i Transplantacyjnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego wykonali 50 przeszczep płuc. Nowy narząd otrzymała pani Grażyna, która jako pierwsza w Polsce utrzymała dolne płaty płuc dawcy w miejsce swoich własnych. To szansa dla osób niskiego wzrostu oraz na przeszczepy od żywych dawcy.
Ważne daty z historii polskiej transplantologii:
22 listopada 1996 rok – pierwszy przeszczep płuc OD DAWCY ŻYWEGO w Polsce (przeszczep rodzinny, ojciec oddał płat płuca swojemu synowi, niestety ten zmarł cztery dni po zabiegu)
28 listopada 1998 rok – pierwszy w Polsce przeszczep pojedynczego płuca pobranego od zmarłego dawcy
24 października 2001 rok – pierwszy w Polsce jednoczesny przeszczep płuc i serca
Zobacz ośrodki przeszczepiające płuca w Polsce
GDAŃSK
- KLINIKA:
Klinika Kardiochirurgii i Chirurgii Naczyniowej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
ul. Dębinki 7, 80-211 Gdańsk
tel. 58 349 24 03,
fax 58 349 76 69
email: janrog@gumed.edu.pl
Kierownik Prof. dr hab. med. Jan Rogowski
- SZPITAL:
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku
ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk
tel. 58 349 20 00
fax 58 346 11 78
Dyrektor: mgr Jakub Kraszewski
POZNAŃ
- KLINIKA:
Oddział i Klinika Torakochirurgii
Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
ul. Szamarzewskiego 62
60-569 Poznań
Sekretariat 61 66 54 349
Fax.: 61 66 54 353
Kierownik: Prof. dr hab. Wojciech Dyszkiewicz
- SZPITAL:
Wielkopolskie Centrum Pulmonologii i Torakochirurgii im. Eugenii i Janusza Zeylandów
ul. Szamarzewskiego 62
60-569 Poznań
tel. 61 665 42 00
fax 61 663 10 88
Dyrektor: prof. dr hab. Aleksander Barinow-Wojewódzki
SZCZECIN
- KLINIKA:
Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej i Transplantacji PUM w Szczecinie
Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie
ul. Sokołowskiego 11, 70-891 Szczecin-Zdunowo
tel. 91 442 72 72
fax 91 462 08 36
email: grodzki@grodzki.szczecin.pl
Kierownik: Prof. dr hab. med. Tomasz Grodzki
- SZPITAL:
Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony w Szczecinie
ul. Sokołowskiego 11, 70-891 Szczecin-Zdunowo
tel. 91 44 27 239,
fax 91 46 20 494
Dyrektor: Małgorzata Usielska
WARSZAWA
- KLINIKA:
Klinika Kardiochirurgii i Transplantologii
Instytut Kardiologii
ul. Alpejska 42,
04-628 Warszawa
tel. 22 343 46 10, 22 343 42 11, 22 343 45 48
fax 22 343 45 39
email: sekretkkch@ikard.pl
Kierownik: dr hab. med. Mariusz Kuśmierczyk, prof. nadzw. IK
Klinika Kardiochirurgii
Instytut “Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel: 22 815 73 46; fax: 22 815 73 40
Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. med. Bohdan Maruszewski
e-mail: kardiochirurgia@czd.pl
- SZPITAL:
Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego
ul. Alpejska 42
04-628 Warszawa,
tel.: 22 343 44 50
fax.: 22 343 45 00
e-mail.dyrektor@ikard.pl
Dyrektor: dr hab. n. med. Tomasz Hryniewiecki, prof. nadzw. IK
Instytut “Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”
Al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa
tel. 22 815 16 00, 22 815 19 00
email: dyrektor@czd.pl
Dyrektor: prof. dr hab. med. Małgorzata Syczewska
ZABRZE
- KLINIKA:
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii, Transplantologii, Chirurgii Naczyniowej i Endowaskularnej ŚUM
ul. M.Skłodowskiej-Curie 9 , 41-800 Zabrze
tel. 32 278 43 34
fax 32 278 43 34
email: sek.kch@sccs.pl
Kierownik: Prof. dr hab. med. Marian Zembala
- SZPITAL:
Śląskie Centrum Chorób Serca
ul. M.Skłodowskiej-Curie 9 , 41-800 Zabrze
tel. 32 278 43 34,
fax 32 278 43 34
email: sek.kch@sccs.pl
Dyrektor: Prof. dr hab. med. Marian Zembala
